Psikoloji alanında son dönemlerde popülerleşen şema terapi, kronik psikolojik rahatsızlıkların tedavisinde kullanılan, ve etkili olarak kabul edilen bir yöntemdir. Bu tedavi, geçmişte yaşanan olay veya travmalar sonucunda bireyin geliştirdiği kronik duygu veya rahatsızlıkları çözmeyi amaçlayarak, olumsuz etkilerin hafiflemesini veya kalıcı olarak tedavi edilmesini sağlar.

Şema Terapi Nedir?

Şema terapi, çocukluk yıllarında deneyimlediğimiz olumsuz duygu ve düşüncelerin kalıplarının (şemalarının), yetişkin döneminde ortaya çıkabilen psikolojik rahatsızlıklara etkisi olabileceği savunur. Bu ‘şemaların’ tedavisinde ise, şema terapi kullanılır.

Şema terapi şemalar konusunda, bireyin çocukluğunu baz alır. Bireyin çocukluk yıllarındaki olumsuz tecrübeleri, gelecekteki psikolojik durumunu etkileyerek çeşitli psikolojik rahatsızlıklara sebep olabilir. Tedavi olarak ise şema terapi, bu olumsuz duyguların şemalarını hedef alarak, onların yeniden tanımlanmasını ve değiştirilmesini amaçlar.

Şema Terapi Nasıl Uygulanır?

Şema terapi, bireysel psikolojik tedavi içerisinde birkaç aşamadan oluşur. Şema terapi teknikleri birinci basamağı, bireyin şemalarının tanımlanmasıdır. Bu basamak boyunca uzman, kişinin çocukluk dönemine ve bu dönemde oluşmuş şemalara odaklanır.

İkinci basamak, şema terapi nasıl yapılır sorusuna cevap niteliktedir. Bu aşama boyunca uzman, önceden tanımlanmış olan şemaların üzerinde yoğunlaşarak, bu şemaların neden olduğu etkiler üzerinde çalışır ve nasıl değiştirileceğine odaklanır.

İkinci aşama, genel olarak bilişsel yeniden yapılandırma, deneyimsel teknikler ve davranışsal müdahaleler ile ilerler. Bilişsel yeniden yapılandırma, bireyin deneyimlerinin daha gerçekçi olmasını sağlar. Deneyimsel tenikler, travmaya sebep olan davranışların yeniden deneyimlendirilmesini kapsar. Davranışsal müdahaleler ise, şemaları tetikleyen durumlardaki tepkilerin düzenlenmesini içerir.

Şema terapi süresi, her bireye göre farklı olmak ile beraber genellikle 6-12 ay arasında sürmektedir. Bu süre, danışılan uzmanın belirleyeceği yol ve aşamalar ile, veya bireyin durumunun şiddeti ve derinliği ile artıp azalabilir.

Şema Terapi Hangi Hastalıklarda Kullanılır?

Şema terapi, kronik ve dirençli psikolojik hastalıkların üzerinde kullanılmaktadır. Borderline kişilik bozukluğu, depresyon, anksiyete, yemek-içme bozuklukları gibi rahatsızlıkların tedavisinde tercih edilir.

Süreç boyunca birey, rahatsızlıklarının yavaş yavaş etkilerinin azaldığını, yaşam kalitesinin arttığını hissedecektir. Uzun vadede kalıcı tedavinin mümkün olduğu vakalar da vardır.

Şema Terapi Örnekleri

Şema terapi, basit gibi gözüken ama çok daha derin olabilecek duygusal tepkilere ‘şema’ olarak hitap eder. Aslen, 18 adet temel şema vardır. Bu şemalar ‘’duygusal yoksunluk’, ‘duyguların bastırılması’, ‘karamsarlık’, ‘cezalandırıcılık’, ‘terkedilme’, ‘duygusal yetersizlik’, ‘güvensizlik’, ‘izolasyon’, ‘dayanıksızlık’, ‘bağımlılık’, ‘başarısızlık’, ‘iç içe geçme’, ‘haklılık’, ‘yetersiz öz-deneyim’, ‘fedakar’, ‘boyun eğicilik’, ‘onay arayıcılık’, ‘yüksek standartlar’ olarak bilinmektedir.

Örnek olarak incelendiğinde ‘terk edilme’ şeması, bireyin çocukluk yıllarında yaşadığı olumsuz bir olayın yarattığı travma sonucu, sevdikleri bireyler tarafından terk edilme korkusuyla yaşamasına sebep olabilir. Bir diğer örnek olarak ‘başarısızlık’ şeması, bireyin hayata karşı başarısız hissetmesi veya hiçbir zaman başarılı olamayacağını kabul etmesi ile sonuçlanabilir.

Şema terapisi sonucunda birey, bu hissin yükünden kurtulabilir ve yaşam kalitesini önemli ölçüde arttırabilir.