Sınırların ve hakların ihlalinin oldukça yaygınlaştığı bu dönemde, her bireyin kendi hak ve özgürlüklerinden haberdâr olması ve çevresindeki insanları bu sınırlar konusunda uyarabilmesi oldukça önemlidir. Bir bireyin özel alanına ve sınırlarına saygı duyulması gerektiğini bilmesi için gereken eğitim ve farkındalık ise, birey henüz küçük yaşlardayken başlamalıdır.
Çocukta Mahremiyet Nedir?
Mahremiyet, bireyin duygu, düşünce ve fiziksel sınırlarının korunması hakkıdır ve bu sınırların başkaları tarafından ihlal edilmemesi anlamına da gelmektedir. Mahremiyet ve sınırlar, dil, din, ırk ve yaş fark etmeksizin herkes için geçerlidir. Bu sebeple, bütün bireylerin hem kendilerinin hem de başkalarının mahremiyet hakkının olduğunun bilincinde olması gerekmektedir.
Çocukta mahremiyet için de aynı haklar söz konusudur. Yetişkin bir birey kadar bir çocuğun da mahremiyet hakkı vardır ve bu hakkın bilinci aile tarafından çocuğa aşılanmalıdır. Kendi hak ve özgürlüklerinden, dolayısıyla mahremiyet bilincinden haberdâr olan çocuğun güvende olma hissi ve özgüveni daha yüksek olur. Bu durumda da dışa bağlı kalma hissi azalarak daha özgür yetişir.
Mahremiyet duygusundan yoksun olan çocuklarda ise çevreye karşı ve kendine olan güvensizlik artar, kendisini savunmasız hissederek özgüvensizliğe yol açar. Bu sebeple, bir çocuğa mahremiyetin öğretilmesi ve korunması hem ebeveynlerinin hem de toplumun bir görevi ve sorumluluğudur.
Mahremiyet Kaç Yaşında Başlar?
Mahremiyet, bireyin henüz doğduğu andan itibaren başlayan ve ömrünün sonuna kadar geçerli olan bir kavramdır. Bu kavramın anlaşılıp anlaşılmaması karakterimizi, seçimlerimizi, çevremizi ve davranışlarımızı etkilediğinden dolayı her bir bireye gerekli eğitim verilerek farkındalık sağlanmalıdır.
Tıpkı mahremiyet kavramının kendisi gibi, mahremiyet eğitiminin de başlangıç yaşı yoktur. Birey doğduğundan itibaren mahremiyet ve mahremiyet ile ilgili bütün kavramlar onun için geçerli olur.
Mahremiyet Çocuğa Nasıl Anlatılır?
Mahremiyetin çocuğa anlatılması konusunda ebeveynlerin en çok zorlandığı konu mahremiyet çocuklara nasıl öğretilir konusudur. Bu durumun ilk sebebi, ebeveynlerin bazı zamanlarda doğru kelimeleri seçemeyeceğinden veya yanlış cümleler kullanabileceğinden korkmasıyken, ikinci sebep çocuk mahremiyet ne demek anlamayabilir düşüncesidir. Fakat, ebeveynlerin bildiklerini kendilerinden emin bir şekilde, belirli başlıklara ayrılmış biçimde anlatmaları hem kendi anlatımları hem de çocuğun anlaması açısından durumu kolaylaştıracaktır.
Mahremiyet konusunun alt başlıkları, aşağıdaki listede verilen şekilde ilerleyebilir:
Bedenlerine Saygı: Çocukların başkalarının farkına varmasıyla birlikte ilgi ve merak duymaları gayet doğal olsa da, onlara bu durumun bir sınırının olduğu anlatılmalıdır. Beden uzuvlarının adlandırılarak özel olduğunu vurgulamak, başkalarının bedenlerine saygı duymayı öğretmek bu başlık altında iyi bir adım olacaktır.
Kişisel Alan: Çocuklara kişisel alanları, sınırları ve izin kavramlarını öğretmek onların hem kendi kişisel alanlarının farkına varmasına hem de diğerlerinin kişisel alanlarının olduğunun farkına varmalarına yardımcı olacaktır.
Güvenli Ortam ve Dokunuşlar: Çocuklar, sarılma, el sıkma, sarılma gibi fiziksel temas içeren eylemlerin farkını ayırt edemeyebilirler. Bu gibi durumlarla başa çıkabilmeleri için hangi eylemin ne amaçla yapıldığı çocuğa anlatılmalı ve aşılanmalıdır.
Medya ve Teknoloji: Medya ve teknolojinin günümüzdeki etkisi, özellikle çocuklar üzerinde oldukça büyük. Bu sebeple, internette gördükleri her şeye inanmama, kişisel verilerini paylaşmama ve siber zorbalıktan korunma gibi konular hakkında bilgi vererek çocuğun farkındalığını arttırmak iyi olacaktır.
Çocuklara Mahremiyet Eğitimi Ne Zaman Verilmeli?
Çocuklarda mahremiyet eğitimi, bebeğin henüz doğduğu andan itibaren başlamaktadır. Aşağıdaki listede çocukların yaş aralıkları ve onlara verilebilecek eğitimlerin temel noktaları sıralanmıştır:
0-2 Yaş Aralığı: 0 İla 2 yaş arasındaki bebeklere mahremiyet konusu aslen öğretilmese de aşılanır. Bebeğin, bu dönemde ebeveynleri ile kurduğu güven bağı oldukça önemlidir. 2 Yaşına yaklaştıkça, vücudunun parçalarını fark etmeye başlayan bebeğe bu parçaların isimlerini söylemek ve özel olduğunu vurgulamak bebeğin bilinç altı açısından önemlidir.
2-4 Yaş Aralığı: Bu dönemde çocuklar, diğerleri ile arasındaki farkı daha net anlamaya başlar. Bu sebeple, çocuğa direkt mesajlar vererek bedenindeki hangi parçaların özel ve dokunulamaz olduğu ile birlikte, tuvalet gibi sadece kendisinin kullanabileceği alanlar olduğu anlatılmalıdır.
4-6 Yaş Aralığı: Bu yaş aralığındaki çocuklara bedenlerindeki uzuvlar ve toplu alanlar hakkında yapılan uyarılar tekrarlanmalıdır. Bu uyarılar, evde ve dışarıda geçerli olacak küçük kurallar aracılığıyla öğretilebilir -örneğin, ‘duş alınırken banyo kapısının kapalı olması gerektiği’ iyi bir kuraldır-. Buna ek olarak, eşyaların üzerindeki sahiplik ve izin kavramları öğretilmelidir.
6-9 Yaş Aralığı: Bu yaştaki çocuklara, daha önce yapılan uyarılar ve öğretiler daha detaylı şekilde tekrarlanmalıdır. Bu öğretiler sırasında en büyük vurgu, başkalarının da sınırlarına saygı duyulması gerektiğidir.
9-12 Yaş Aralığı: Bu yaş aralığındaki çocuklara şahsi bilgilerinin mahremiyeti aşılanmalıdır. Mahremiyet hakları tekrarlanmalıdır ve bir sorun olduğunda danışacağı kişilerin öğretilmesi, çocuğun güveni için iyi bir farkındalık olacaktır.
12 Yaş ve Üzeri: 12 Yaşına basan ve artık ergen denebilecek çocuklara siber mahremiyet, dijital korunma gibi internet kaynaklı sorunlardan bahsedilmeli; onlara, kendi sınırlarını belirlemeleri ve başkalarının sınırlarına saygı duymaları gerektikleri aşılanmalıdır.
Anlaşılacağı üzere, çocuklara mahremiyet öğretmek uzun ve zorlu bir süreçtir. Fakat, her ne kadar zorlu olursa olsun çocuklarımızın kendilerine ve çevrelerine olan saygılarının ve güvenlerinin gelişimi açısından mahremiyet eğitimi ve farkındalığı üzerine düşülmesi gereken önemli bir konudur.
